Malazgirt Savaşından sonra Büyük Selçuklu komutanlarının Anadolu'ya yaptıkları fetihler sonrasında kurulan beyliklerdir.
İçişlerinde bağımsız olan I. Dönem Türk Beylikleri, dışişlerinde ise Büyük Selçuklu Devletine bağlı kalmışlardır.
1-Danişmentliler (1080-1178):
• Sivas, Tokat, Amasya ve Kayseri dolaylarında kurulmuş bir beyliktir.
• Danişmentliler, Haçlılara karşı Türkiye Selçuklu Devletiyle ittifak yapmıştır.
• Tokat’ta bulunan Yağıbasan Medresesi, Danişmentlilere ait bir mimari eserdir. Yağıbasan Medresesi, Türklerin Anadolu’da kurdukları ilk medresedir.
• Amasya’daki Hilafet Gazi Kümbeti’de Danişmentlilere ait mimari yapılardır.
2-Mengücekliler (1071-1228):
• Erzincan, Kemah, Divriği dolaylarında kurulmuş bir beyliktir.
• 1985 yılında UNESCO Dünya Mirası listesine alınan Divriği Ulu Cami de, Mengüceklilere ait bir mimari yapıdır.
• Sitte Melik Kümbeti’de Mengüceklilere ait bir mimari yapıdır.
3-Saltuklular (1072-1202):
• Erzurum merkezli kurulan bir Türk beyliğidir.
• Erzurum’da bulunan Üç Kümbet ve Mama Hatun Kümbeti Saltuklulara ait bir mimari yapıdır.
4-Artuklular (1102-1231): Üç koldan meydana gelir.
• Mardin Artukluları Mardin dolaylarında hüküm sürmüştür:
• Hasankeyf Artukluları: Hasankeyf dolaylarında hüküm sürmüştür:
• Harput Artukluları: Diyarbakır dolaylarında hüküm sürmüştür:
• Diyarbakır Ulu Cami, Malabadi Köprüsü (Silvan), Zinciriye Medresesi (Mardin), Mesudiye Medresesi(Mardin), Babüssür Cami (Mardin), Artuklu Hamamı (Hasankeyf) bu dönemde inşa edilen mimari eserlerdir.
Not: Mekanik alanında önemli çalışmalarda bulunan ünlü Fizikçi El Cezeri bu beylik döneminde yaşamıştır
5-Çaka Beyliği:
• İzmir dolaylarında kurulan bir beyliktir.
• Denizcilikle uğraşan ilk Türk beyliği Çaka Beyliğidir.
• Bu beyliğin kurucusu olan Çaka Bey, Anadolu Selçuklu hükümdarı I. Kılıçarslan tarafından öldürülmüştür. (Türkiye Selçuklu Sultanı I. Kılıçarslan, Çaka Bey’in kızıyla evlidir.)
• Çaka Bey’in ölümünden sonra İzmir ve çevresi Bizanslıları kontrolüne girmiştir.
Not: Bitlis merkezli kurulan Dilmaçoğulları ile Ahlat merkezli kurulan Ahlatşahlar da Anadolu’nun Türkleşmesine katkıda bulunan Türk beylikleridir.
Not: Birinci Dönem Türk Beyliklerini tek çatı altında toplayan Türkiye Selçuklu Devleti, Anadolu’da Türk siyasi Birliğini sağlayan ilk devlet olmuştur.