ÇAĞLAR
·
Mö. 3200’te Yazının bulunmasıyla İlkçağ başladı
·
375’te Kavimler göçünden sonra Ortaçağ başladı
·
1453’te İstanbul’un fethiyle Yeniçağ başladı
·
1789’da Fransız ihtilalıyla başladı
A)Tarih Öncesi Çağlar:
İlk insandan yazının bulunduğu MÖ.3200’e kadar ki döneme
verilen addır. Taş ve maden devrinden meydana gelir.
(Devirler isimlerini Kullanılan araç-gereçlerden almıştır.)
1-Taş
devri:
Kabataş
(paleolitik), Yontma taş (mezolitik), Cilalı taş(neolitik)
*Taş devrinin ilk dönemlerinde insanlar mağaralarda
yaşamışlar ve temel geçim kaynakları avcılık, toplayıcılıktır.
*Taş devrinin ortalarında ateş bulundu.
*Taş devrinin sonlarında tarım hayatı başlamış, insanlar
tüketicilikten üreticiliğe geçmişlerdir. Hayvanlar evcilleştirilmeye başlanmış
ve ilk yerleşim yerleri kurulmaya başlandı.
Not: Diyarbakır Çayönü
tarihte bilinen ilk köy yerleşim
yeridir. Konya Çatalhöyük ise
tarihte bilinen ilk şehir yerleşim
yeridir.
2-Maden devri:
*Dönemin başlarında Dini inançlar ortaya çıktı; dönemin
sonlarına doğru şehir devletleri kuruldu.
Mısır (nom), Sümer (site), yunan (polis)
*Dönemin sonlarında yazı bulunmuştur. (Sümerler – çivi
yazısı)
B)Tarihi Çağlar:
(ilkçağ-ortaçağ-yeniçağ-yakınçağ)
1-İlkçağ (mö.3200-375)
*İmparatorluklar ortaya çıktı.
*En güçlü devlet Roma imparatorluğudur.
*Sosyal sınıflaşmalar ortaya çıktı. (köle-soylu)
*ilk medeniyetler ortaya çıktı.
2-Ortaçağ(375-1453)
*feodalite (derebeylik) rejimi ortaya çıktı.
*Skolâstik düşünce Avrupa’ya hâkim olmaya başladı.
*Katolik kilisesi güçlendi.
*Batı
Roma İmparatorluğu yıkıldı. (476)
3-Yeniçağ(1453-1789)
*Feodalite zayıfladı, Mutlak krallıklar ortaya çıktı.
*Coğrafi keşifler yapıldı.(burjuva sınıfı ortaya çıktı)
*Rönesans ve Reform hareketleri yaşandı
*Kilise
eski gücünü kaybetti, pozitif bilimler güçlendi.
4-Yakınçağ (1789 -
? )
*Fransız ihtilalı çıktı. (1789)
*Milliyet bilinci güçlendi.
*Krallıklar zayıfladı, halkın yönetimi güçlendi.
*Meşruti monarşiler güçlendi
*Sanayi devrimi gerçekleşti. (1750-1830)
*Fabrikalar
kuruldu, sömürgecilik yarışı
İLK ÇAĞ MEDENİYETLERİ
Konu
başlıkları:
*Kültür nedir?
*Medeniyet nedir?
*Anadolu’daki ilk yerleşim yerleri ve bölge isimleri
*Orta Asya’daki kültür bölgeleri
*ilk çağ medeniyetleri, kurulmuş oldukları bölgeler
Ve Dünya kültür ve medeniyet tarihine yaptıkları katkılar
Kültür:
Bir millete ait olan maddi ve manevi değerlerdir.
Kültür Bir toplumun kimliğini oluşturur ve diğer
toplumlardan ayıran özelliklerdir.
Maddi
(araç-gereçler, giyim-kuşam, yemekler)
Manevi
(örf-adetler, gelenek- görenekler, töre, inançlar,
davranışlar)
Medeniyet:
Belirli bir insan topluluğunun belirli bir coğrafyada, belirli bir zaman içinde
ürettiği maddi ve manevi değerler
bütününe denir.
Uygarlık: Binlerce
yıldır gelişen medeniyetlerin bir araya gelmesiyle oluşan insanoğlunun genel
mirası olarak tanımlanabilir.(ismini yerleşik hayata geçen Uygurlardan almış
olan uygarlık kavramı medeniyeti de içine alır)
İlk çağ medeniyetleri:
·
Çin
medeniyeti ( Asya Kıtası)
·
Ortaasya
medeniyeti(Asya Kıtası)
·
Hint
medeniyeti (Hindistan)
·
İran
medeniyeti (Pers medeniyeti)
·
Mezopotamya
medeniyeti (Fırat Dicle nehirleri)
·
(Babilliler,
Asurlular, Sümerliler , Akadlılar, Elamlılar )
·
Anadolu
medeniyetleri: (Anadolu )
·
(Hititliler,
Urartular, Frigyalılar, Lidyalılar, İyonlular )
·
Akdeniz
medeniyetleri(Lübnan – Filistin)
·
(Fenikeliler,
İbraniler )
·
Mısır
Medeniyeti :(Kuzey Afrika )
·
Ege
Medeniyetleri (Ege denizi çevresi)
·
(Giritliler
, Mikenliler, Yunanlılar)
·
Büyük
İskender imparatorluğu
·
(Balkanlar,
Anadolu, İran)
·
Roma
İmparatorluğu: (Avrupa, kuzey Afrika, Anadolu )
·
İnka(peru),
Maya ve Aztek uygarlığı(Meksika)(Amerika )
Eskiçağ’da Anadolu’daki Yerleşim Yerleri
-Karain mağaraları (Antalya )
-Beldibi mağaraları (Antalya )
-Çayönü (Diyarbakır )
-Çatalhöyük (Konya )
-Hacılar (Burdur )
-Truva (Çanakkale )
-Alişar (Yozgat )
-Alacahöyük (Çorum )
Anadolu’daki bazı Yer ve Bölge isimleri
·
-Kapadokya
(Kayseri-Nevşehir)
·
-İyonya
(İzmir-Aydın)
·
-Frigya
(Kütahya )
·
-Pamfilya
(Antalya )
·
-Dardanya:
(Çanakkale )
·
-Lidya
(Manisa)
·
-Likonya
(Konya )
Orta Asya’daki kültür
bölgeleri
·
-Anav kültürü
·
-Kelteminar Kültürü
·
-Afanasyova Kültürü
·
-Andronova Kültürü
·
-Karasuk Kültürü
·
-İskit (saka) Kültürü
İlkçağ Medeniyetlerinin Dünya Kültür ve Uygarlığına katkıları:
*Çin
Medeniyeti:
-Kâğıt, matbaa,
pusula, barut ve mürekkebi icat etmişlerdir.
-Dokumacılıkta, porselen yapımında ilerlemişlerdir.
( İpek ve ipek böcekçiliği gelişmiştir -ipek ticaret yolu)
*Mezopotamya
medeniyeti
1-Sümerliler:
-çivi yazısı icat
edilmiş(Tarihi devirler başladı)
-ilk yazılı kanunlar hazırlanmıştır (Urgakina kanunları )
-Dört işlemi
kullanan Sümerliler, çemberi 360 dereceye
bölmüşler ve çarpma-bölme cetvelleri hazırlamışlar.
-Ay ve güneş tutulmasını hesaplayan Sümerliler ay takvimini bulmuşlardır.(1 yıl =360
gün).
-Burçları
bulmuşlar, bir yılı 12 aya bölmüşler
-Buğday ve arpa
tarımını ilk kez yapmışlardır. Su kanalları inşa etmişlerdir.
-Yaratılış, Gılgamış
Destanı ve Tufan hikâyesi
-Önemli şehirleri: Ur,
Uruk, Kiş ve Lagaş
2-Babilliler:
-Kanunlar sistemli bir hale getirildi. (Hammurabi kanunları-kısasa kısas-sert ceza kanunları vardır)
-Babil kulesi ve
Babil asma bahçeleri
3-Akadlılar:
-Tarihte bilinen ilk imparatorluğu
kurdular
- Tarihte bilinen ilk düzenli orduyu kurdular
4-Elamlılar:
-merkezi sus
şehri olan Mezopotamya medeniyetidir.
5-Asurlular:
-Ticaretle
uğraşmışlar, koloniler kurmuşlar
-Yazıyı Anadolu’ya
taşıyan devlettir
İlgili kavramlar:
Patesi(ensi)=(rahip
krallar)
Zigurat=çok
katlı tapınaklar
Karum
=Pazar yerleri
Site
şehir devletleri
Mezopotamya
=(iki nehir arası):Fırat ve Dicle nehirleri
*Mısır Medeniyeti:
-Tarihte
bilinen ilk yazılı antlaşması Hititlerle imzalandı
(Kadeş
antlaşması- mö.1280)
-ölü mumyalama
tekniğini kullanmışlar ve ölülerini özel eşyalarıyla gömmüşler(Ahiret inancının varlığı)
-Mumyalama sanatı, tıp,
eczacılık ve geometri alanında gelişmişler ve pi sayısını bulmuşlardır
-Etrafının dağ, deniz ve çöllerle çevrili olması sebebiyle
diğer medeniyetlerle etkileşime girmemişler (özgünlük)
-Nil nehrinin taşma zamanını hesaplamak için mevsimlerden ve
365 günden oluşan güneş takvimini
icat etmişler
- Amon tapınağı
önemli mimari eserlerindendir
-Hiyeroglif
yazısını kullanmışlar (resim yazısı)
İlgili kavramlar:
Nom=şehir
devletleri
Firavun
=Tanrı kralları
Piramit
=firavun mezarları (keops-kefren-mikerinos)
Mastaba
=halk mezarları
Papirüs=bitki
liflerinden hazırlanan kağıtlar
*Hint Medeniyeti:
Kast
Sistemi: Babadan oğla geçen bir meslek gruplaşmasıdır. Herkes babasının mesleğini devam ettirmek
zorundadır. Başka bir kastla akrabalık kurulamaz ve evlilik yapılamaz.
(brahmanlar(din
adamları), soylular, askerler, tüccarlar, çiftçiler, zanaatkârlar, işçiler)
İlgili kavramlar:
Parya:
Kast dışı sayılan( köleler)
Veda:
Kutsal kitapları
İndus
ve ganj: kutsal sayılan nehirler
*Persliler (İranlılar)
-İran
coğrafyasına sırasıyla hâkim olan devletler: Medler, Persliler, Büyük İskender
imparatorluğu
-ilk posta teşkilatını
kurmuşlar
-Devlet eyaletlere bölünerek yönetilmiş (SATRAPLIK)
-Zerdüşt dinine
inanmışlardır
İlgili kavramlar:
Kral
ticaret yolu(Lidya- İran arasındaki ticaret yolu)
Satraplık
= eyaletler
*Akdeniz Medeniyetleri:
1-Fenikeliler:
-coğrafi şartlar sebebiyle tarım yapamamışlar ve deniz ticaretiyle uğraşmışlar, koloniler kurmuşlardır.
-şehir devletçikleri şeklinde yönetilmişler
-hiyeroglif yazısını geliştirerek Fenike alfabesini hazırladırlar
-cam sanatında
ileri gitmişlerdir
-en önemli kolonileri Tunus’taki Kartaca kolonisidir.
2-İbraniler:
-Hz. Musa’nın dinine inandıkları için Musevi adını almışlar
ve ilk tek tanrılı din olan Museviliği
kabul etmişlerdir.(semavi din)
-en önemli eserleri Süleyman
mabedidir
-Romalılar
döneminde Museviler dünyanın farklı bölgelerine göç ettirilmişlerdir ve 1948’de tekrar devletlerini
kurmuşlardır (İsrail Devleti)
İlgili kavramlar:
Koloni
: bir devletin kendi sınırları dışındaki bir toprağı yurt
edinmesidir (nüfusa yer bulmak, tarım yapabilmek ve ticaret merkezi olarak
kullanmak)(sömürgecilik)
Semavi
din: peygamberi ve kutsal kitabı olan hak dinler
*Anadolu Medeniyetleri
1-Hititler:
-Başkenti:
Hattuşaş(Boğazköy-çorum),
Mısırlılarla yaptıkları Kadeş Antlaşması
tarihte bilinen ilk yazılı antlaşmadır.(mö.1280),
Tarihin bilinen ilk Medeni Kanunu
hazırlandı. Çivi (Asurlular ) ve hiyeroglif yazısını kullanmışlardır.
-Devletin önemli kabartma eserleri: Yazılıkaya, İvriz
2-Frigyalılar:
-Başkenti, ( Gordion-Ankara),
Tarımla uğraşmışlar (saban kırmak ve
öküz öldürmek idamla cezalandırılır)
-Tapates
adı verilen kilimleriyle, Megaron adı verilen mimari yapısıyla, Tümülüs adı verilen mezarlarıyla ünlü.
3-Lidyalılar:
-Ege Bölgesinde, Manisa
çevresinde Sard merkezli kurulan bir
devlettir.
-Manisa’dan İran’a ve Mezopotamya’ya kadar uzanan kral ticaret yolunu yapmışlardır.
-Tarihe en önemli katkıları parayı bulmalarıdır.
-Temel geçim kaynağı ticarettir,
ordu paralı askerlerden oluşur.
4-İyonlar
-Yunanistan’dan gelen Akalar tarafından İzmir merkezli
kuruldu.
-önemli şehirleri Milet,
Efes, Bergama ve Foça
-Şehir devletleri
şeklinde örgütlenmişlerdir,(siyasi birlik)
-Temel geçim kaynakları deniz ticaretidir ve başka ülkelerde
koloniler kurmuşlardır.
-Özgür düşüncenin
ve felsefenin geliştiği bir devlet
-Önemli
bilim adamları: Thales, Pisagor
(matematik), Diyojen (felsefe), Hipokrat
(tıp), Heredot (tarihçi)
-En önemli edebiyatçısı Homeros’tur.
Eserlerii; ilyada (Truva savaşları)
ve Odyseia’dır.
-iyonlara ait en önemli mimari eser: Artemis tapınağıdır (Efes)
-Persler tarafından yıkılmışlardır.
5-Urartular:
-Van
yakınlarındaki Tuşpa merkezli
kuruldu.
-maden işlemeciliğinde,
tarımda ve mimaride ilerlemişler
-Ahret inancı
vardır (mezarlarını oda biçiminde yapmışlar)
- eserleri: Van kalesi, Önemli yerleşim yerleri:
Çavuştepe, Altıntepe(Erzincan)
-Medler tarafından yıkılmışlardır.
İlgili kavramlar:
Tabarna=
(kral), Tavananna= (kraliçe)
Pankuş
meclisi=(danışma meclisi, son söz hükümdarın)
Anallar
=(yıllıklar)ilk objektif tarih yazıcılığı
Midas
= Frigya kralı, Kybele (Kibele)=
Frigyalılarda bereket Tanrıçası
Koloni(yeni
yurt)= Bir devletin nüfusunun bir bölümünü yerleştirmek için ele geçirdiği topraklara
verilen ad.
*Ege uygarlıkları:
-Girit, Miken ve
Yunan uygarlığından oluşur.
-Deniz ticaretinde
ilerlemişlerdir. Mısır, Kıbrıs ve Suriye ile ticari ilişkileri
geliştirmişlerdir.
-Şehir devletleri
şeklinde örgütlenmişler (polis)
-Çok tanrılı dine inanmışlardır, Tanrılarını ölümsüz insan şeklinde düşünmüşlerdir.
-Tarihte bilinen ilk demokrasi
örnekleri verilmiştir.
-Tanrıları için 4 yılda bir olimpiyatlar düzenlemişlerdir (şehir devletleri arasında kültür
birliğini sağlamıştır)
-Truva savaşları
bu döneme ait bir savaştır(yunan-truva)
-Büyük İskender İmparatorluğunun hâkimiyetine girmişlerdir.
-Eserleri: Knossos
Sarayı, Hadrian Tapınağı
*Roma Medeniyeti:
-Bugünkü İtalya’da
kurulmuştur.
-Roma siyasi tarihi 3 dönemden oluşur:
1-krallık,
2.cumhuriyet ve 3.imparatorluk dönemleri
-Romalılarda sınıflaşmalar vardır(partici-plep-köle)
-Pön savaşları:
Romalılar ile Kartacalılar (Tunus)
arasında 100 yıldan fazla süren savaşlardır. Romalıların zaferiyle sonuçlanmış
(Kartacalı Hannibal)
-Milano fermanı
(303): Hıristiyanlık serbest bırakıldı ve sonrasında devletin resmi dini oldu.
-Kavimler göçüyle (375),
zayıflayan devlet; 395 tarihinde
2’ye ayrıldı.
( Doğu Roma ’Bizans’
- Batı Roma ‘İtalya’ )
-12 levha kanunları:
partici (soylu) ve plep (halk) mücadelesine son vermek için çıkarılmıştır ve
bugün ki Avrupa hukukunun temelini oluşturur.
-Fenike
alfabesini geliştirerek ve Latin
alfabesini hazırladılar
-Mısırlıların kullandığı güneş takvimini geliştirerek miladi
takvimi hazırladılar
-Tarihe geçmiş en önemli hükümdarı jül sezardır.
İlgili kavramlar:
Particiler:
Yönetici zümre, en üst halk sınıfı, Plepler:
Orta halk sınıfı
Senato:
krala devlet işlerinde yardımcı olan kurum
*Dragon kanunları
(yunan)=soyluları koruyan ve alt tabakalara ağır cezalar veren kanunlardır.*Solon kanunları:=Dragon kanunlarına
göre biraz daha ılımlı ve köylü borçlarını affetmiştir. (12 levha kanunlarının
temelini oluşturmuştur.)
*Polis= yunan
şehir devletlerine verilen isim
*Büyük İskender imparatorluğu
(Helenizm Uygarlığı)
-İmparatorluğun sınırları: Yunanistan, Anadolu, Irak, Suriye, İran coğrafyalarına hâkim
olmuştur.
-Büyük İskender Döneminde Doğu (İran) ve Batı (Yunan)
uygarlıkları kaynaştırılmış ve ortak bir medeniyet ortaya çıkmış. Bu medeniyete
Helenizm adı verilmiştir. MÖ. 330 ve MÖ. 30 yılları arasındaki 300 yıllık
döneme Helenizm dönemi denir.
-Büyük İskender dönemindeki önemli kültür merkezleri:
Bergama-
Antakya – İskenderiye
-parşömen adı
verilen kâğıt üretilmiş (deriden yapılan kağıt çeşidi)
-dönemin önemli eserleri:
İskenderiye feneri, zeus heykeli
