5. ÜNİTE: DÜNYA GÜCÜ OSMANLI
(1453-1595)
1453-1520 YILLARI
ARASINDAKİ BAŞLICA SİYASİ GELİŞMELER
·
İstanbul’un Fethi (1453),
·
Sırbistan’ın alınması (1454),
·
Amasra’nın alınması (1459),
·
Mora’nın alınması (1460),
·
Sinop ve Trabzon’un
alınması (1461),
·
Eflâk’ın alınması (1462),
·
Bosna ve Hersek’in
alınması (1463),
·
Venedik ile
mücadele (1463-1479),
·
Otlukbeli
Muharebesi (1473),
·
Karamanoğlu
Beyliği’ne son verilmesi (1474),
·
Kırım’ın Fethi (1475),
·
Boğdan’ın alınması (1476),
·
Arnavutluk’un alınması (1479),
·
İtalya Seferi (1480),
·
Cem
Sultan Olayı (1481-1495),
·
İspanya’daki Yahudilerin Osmanlı ülkesine getirilmesi
(1492),
·
Şahkulu
İsyanı (1511),
·
Çaldıran
Muharebesi (1514),
·
Turnadağ Muharebesi (1515),
·
Mercidabık Muharebesi (1516) ve
·
Ridaniye Muharebesi (1517)
Fatih Sultan Mehmet
(1451-1481)
·
Sultan
II.Murat’ın oğlu olan II.Mehmet, 1444-1446 ve 1451-1481 yılları arasında
toplamda 32 yıl padişahlık yapmıştır. Şehzadeliğinde Manisa'daki Saruhan
Sancağında Valilik yapan II. Mehmet ilmi, dini, idari ve askeri alanlarda iyi
bir eğitim almıştır Edebiyatla da ilgilenen II.Mehmet, Avni takma adıyla
şiirler yazmış ve 1481 yılında 49 yaşında yaşamını kaybetmiştir.
İstanbul’un Fethi (1453)
·
Stratejik ve
jeopolitik öneme sahip olan ve tarih boyunca birçok milletin dikkatini çeken
İstanbul, 28 devlet tarafından kuşatılmış fakat ele geçirilememiştir. Osmanlı
padişahları Yıldırım Beyazıt ve II. Murat dönemlerinde de kuşatılan; fakat
alınamayan İstanbul, ancak II. Mehmet yani Fatih Sultan Mehmet tarafından
fethedilebilmiştir.
Not: 54 gün süren kuşatma sonrasında 29 Mayıs
1453 tarihinde İstanbul fethedilmiş ve Bizans İmparatorluğu da yıkılmıştır.
İstanbul’un Fethi
öncesinde II.Mehmet’in yaptığı hazırlıklar;
·
Rumeli Hisarını
yaptırmış, ‘’Boğazkesen’’ adıyla da bilinen ve 1452 yılında yaptırılan Rumeli
Hisarı, İstanbul’un Sarıyer ilçesinde bulunur. Günümüzde Müze ve açık hava
tiyatrosu olarak kullanılmaktadır. ( ‘’Anadolu Hisarını’’ ise Yıldırım Beyazıt
tarafından yaptırmıştır)
·
Şahi adı verilen
Büyük toplar döktürmüş,
·
400 parçadan
oluşan bir donanma kurmuş,
·
Komşu beyliklerle
barış ortamını sağlamış,
·
Aldığı önlemlerle
Akdeniz ve Balkanlar üzerinden Bizans’a yapılacak yardımların önüne geçmiştir.
İstanbul Fethinin
Sonuçlarına baktığımızda;
·
1100 yıl boyunca
varlığını sürdüren Bizans İmparatorluğu yıkılmıştır.
·
Osmanlı
Devletinin başkenti Edirne’den İstanbul’a taşınmıştır.
·
Ayasofya, Camiye
dönüştürülmüştür.
Not : Bizanslılar tarafından 537 yılında
yaptırılan Ayasofya, 537-1453 yılları arasında yaklaşık 900 yıl boyunca Kilise
olarak kullanılmıştır. Ayasofya; 1453-1935 yılları arasında yaklaşık 500 yıl
boyunca Cami olarak kullanılmıştır. 1935-2020 yılları arasında Müze olarak
kullanılan Ayasofya, 2020 yılında tekrar Camiye dönüştürülmüştür.
Not: Devletin yönetim merkezi olarak kullanmak
amacıyla 1478’de İstanbul’da Topkapı Sarayı inşa edilmiştir. Topkapı Sarayı,
1478-1856 yılları arasında yaklaşık 400 yıl boyunca Osmanlı Devletinin yönetim
merkezi olarak kullanılmıştır. Topkapı Sarayı, 1924’te Müzeye dönüştürülmüştür.
·
Osmanlı Padişahı
II. Mehmet, ‘’Fatih’’ unvanını almıştır.
·
Osmanlılar,
İmparatorluk olma yolunda önemli bir yol almıştır.
·
İstanbul’un
fethi, İslam dünyasında sevinçle karşılanmıştır.
·
Evrensel bir
gelişme olan İstanbul’un Fethi, Tarihi devirlerden Ortaçağı kapatmış ve Yeniçağ
başlatmıştır.
·
Osmanlı Devletinin
Balkanlardaki ilerleyişi hızlanmıştır.
Fatih Döneminde,
Karadeniz’deki fetihler
·
Cenevizlilerin
kolonisi olan Amasra, 1459’da fethedildi. Not: Bartın iline bağlı olan Amasra, Karadeniz
kıyısında bulunan bir sahil kasabasıdır
·
Candaroğulları
Beyliğine 1461’de son verilmesiyle Sinop ve çevresi Osmanlıların egemenliği
altına girmiştir.
·
Doğu Karadeniz’de
hüküm süren Pontus Rum İmparatorluğuna 1461’de son verilmesiyle Trabzon ve
çevresi Osmanlıların egemenliği altına girmiştir.
·
Kırım toprakları
1475’te Osmanlı Devletine bağlanmıştır.
Önemli: Yaklaşık olarak 400 yıl boyunca Osmanlıların
egemenliğinde kalan Kırım Hanlığı, 1774’te imzalanan Küçük Kaynarca
Antlaşmasıyla bağımsızlığını kazanmıştır. Osmanlılar ile Ruslar arasında
imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması 18. Yüzyılda imzalanan en ağır antlaşmadır.
Kırım toprakları için Ukrayna ve Rusya halen mücadele etmektedirler.
Önemli: Amasra, Sinop, Trabzon ve Kırım’ın
alınmasıyla Osmanlı Devleti, Karadeniz’deki en güçlü devlet olmuştur
Fatih Döneminde,
Balkanlardaki fetihleri;
·
Belgrad hariç
Sırbistan toprakları 1454’te fethedildi. Not : Belgrad, 1521 yılında Kanuni Sultan
Süleyman döneminde fethedilmiştir.
·
Mora Yarımadası,
1460 yılında Fethedildi. Not : Yaklaşık 400 yıl Osmanlı Devletinin
egemenliği altında kalan Mora Yarımadası, 1829’da imzalanan Edirne
Antlaşmasıyla Yunanistan’a bırakılmıştır.
·
1462’de Eflak ve
1476’da Boğdan fethedildi. Not : Fatih döneminde egemenlik altına alınan
Eflak ve Boğdan, 1878’de imzalanan Berlin Antlaşmasıyla bağımsızlıklarını
kazanmışlar ve Romanya Devletini kurmuşlardır
·
1463’te
Bosna-Hersek ve 1479’da Arnavutluk, Osmanlıların egemenliği altına
girmişlerdir. Not:
Balkan Savaşlarından sonra Arnavutluk bağımsızlığını kazandı. Osmanlı
Devletinden ayrılan son Balkan milleti Arnavutluk olmuştur.
Fatih Döneminde,
Anadolu’daki gelişmeler;
·
Konya’da hüküm
süren Karamanoğulları Beyliği, Osmanlıların Anadolu’daki egemenliğini
tanımıştır.
·
Osmanlılar ile
Akkoyunlular arasında 1473’te yapılan Otlukbeli Savaşında Fatih Sultan Mehmet,
Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan’ı yenmiştir. Not : Bu savaştan sonra
Akkoyunlular zayıflama dönemine girmiş ve Akkoyunlulara, 1503 yılında Safeviler
son vermiştir.
Fatih Döneminde,
Akdeniz’deki gelişmeler;
·
Gedik Ahmet Paşa
komutasındaki Osmanlı ordusunun İtalya’nın Otranto şehrine yaptığı sefer, Fatih
Sultan Mehmet’in ölümü üzerine yarıda kalmıştır.
II. Bayezid (1481-1512)
·
Fatih Sultan
Mehmet’in oğlu olan II. Beyazıt, 1481-1512 yılları arasında 31 yıl padişahlık
yapmıştır. Şehzadeliği döneminde 27 yıl boyunca Amasya Sancağında Valilik yapan
II.Beyazıt, Dindar olması sebebiyle kendisi "Veli" lakabıyla
anılmıştır. Cem Sultan Olayı ve Şahkulu İsyanıyla uğraşılması, bu dönemin
Fetihler yönüyle durgun geçmesine neden olmuştur. Osmanlı tahtını 1512 yılında
oğlu I.Selim’e bırakan II.Beyazıt, aynı yıl hayatını kaybetmiştir.
Cem Sultan Olayı: Fatih'in, 1481’de vefat etmesiyle Fatih’in
oğulları II.Beyazıt ile Cem Sultan arasında çıkan taht mücadelesini kazanan II.
Beyazıt, Osmanlı tahtına çıkmıştır. Taht mücadelesini kaybeden Cem Sultan ise
önce Memluklulara daha sonra Rodos Şövalyelerine sığınmıştır. Daha sonra ise
Avrupa’ya geçmiştir. Osmanlıların iç sorunu iken uluslararası bir soruna
dönüşen Cem Sultan Olayı, 14 yıl sürmüştür. Cem Sultan’ın 1495’te Napoli’de
hayatını kaybetmesiyle sürgün hayatı sona ermiştir.
İspanya’daki
Müslümanların ve Yahudilerin kurtarılması: İspanya'da Hıristiyanların zulmüne maruz kalan Müslüman Araplar
ile Yahudiler, Kemal Reis komutasındaki Osmanlı Kuvvetleri tarafından
kurtarılmışlardır. (1492) Müslüman Araplar Kuzey Afrika'ya, Yahudiler ise
Selanik ve İstanbul'a yerleştirilmişlerdir.
Şahkulu İsyanı: Şah İsmail taraftarlarının (Şiilerin) 1511’de
Anadolu'da çıkarmış olduğu Şahkulu isyanı, Osmanlı Sadrazam Ali Paşa
komutasındaki kuvvetler tarafından bastırılmıştır. Önemli:
Anadolu ve İran coğrafyasına hâkimiyet mücadelesinde Osmanlı Devleti ile
Safeviler karşı karşıya gelmiştir.
I. Selim Dönemi (1512-1520)
·
Selim 1512 ‘de
babası II. Bayezid’i tahttan zorla indirmiş ve yerine padişah olmuştur.
1512-1520 yılları arasında 8 yıl padişahlık yapmıştır. Şehzadeliğinde 27 yıl
Trabzon Sancağında Valilik yapmıştır. I.Selim, Kardeşleri Ahmet ve Korkut’u
ortadan kaldırarak iktidarını sağlamlaştırdı.
Çaldıran Seferi: Osmanlı Devleti için büyük bir tehdit olan
Safeviler üzerine 1514’te Çaldıran Seferine çıkan I.Selim, Doğu Anadolu’daki
Şii tehdidini ortadan kaldırmıştır.
Not: Çaldıran Seferiyle Doğu Anadolu tamamen
Osmanlıların egemenliği altına girmiştir.
Turnadağ Savaşı: 1515 tarihli Turnadağ Savaşıyla Güneydoğu
Anadolu’da hüküm süren Dulkadiroğlu Beyliği ortadan kaldırılmış. Bu Savaştan sonra Maraş ve çevresi Osmanlıların
egemenliği altına girdi.
Adana ve
çevresinde hüküm süren Ramazanoğulları, Osmanlı Devletinin egemenliğini tanımıştır.
Mısır Seferi: Osmanlıların arasının bozuk olduğu
Memluklular üzerine Mısır Seferi yapıldı.
·
1516’daki Mercidabık Savaşında Memlukluları yenen Osmanlılar; Suriye,
Lübnan ve Filistin topraklarını ele geçirmiştir. Memlukluların hükümdarı Kansı
Gavri bu savaş sırasında hayatını kaybetmiştir.
·
1517’deki Ridaniye Savaşında Memlukluları yenen Osmanlılar; Mısır’ı ve
Hicaz Bölgesini egemenlik altına almıştır.
Mısır Seferinin
Sonuçları:
·
Mısır Merkezli
kurulan Memluklular yıkıldı.
·
Suriye, Lübnan,
Filistin, Mısır ve Hicaz (Mekke-Medine) Osmanlı Devletinin kontrolüne girdi.
·
Memlukluların
hazineleri Osmanlı Hazinesine aktarıldı.
·
Halifelik
Osmanlılara geçti. Kutsal emanetler İstanbul’a getirildi.
·
Venedikliler,
Kıbrıs Adası için Memluklulara ödediği vergiyi Osmanlı Devleti’ne vermeyi kabul
etti.
·
Baharat Ticaret
Yolunun denetimi Osmanlılara geçti.
1520-1595 YILLARI ARASINDAKİ
BAŞLICA SİYASİ GELİŞMELER
·
Belgrad’ın Fethi
(1521),
·
Rodos’un Fethi
(1522),
·
Mohaç Muharebesi
(1526),
·
Babür
İmparatorluğu’nun kurulması (1526),
·
Barbaros
Hayrettin'in Cezayir'e hâkim olması (1529),
·
I.Viyana
Kuşatması (1529),
·
İstanbul Antlaşması (1533),
·
Cezayir’in
alınması (1533),
·
Irakeyn
Muharebesi (1534),
·
Fransa’ya
kapitülasyon verilmesi (1535),
·
Preveze Deniz
Savaşı (1538),
·
Hint Deniz
Seferleri (1538-1553),
·
Trablusgarp’ın
Fethi (1551),
·
Tebriz’in alınması
(1548),
·
Nahçıvan’ın
alınması (1553),
·
Amasya Antlaşması
(1555),
·
Augsburg Barışı
(1555),
·
Cerbe Deniz
Savaşı (1560),
·
Zigetvar Seferi
(1566),
·
Sakız Adası’nın
alınması (1566),
·
Yemen’in alınması
(1568),
·
Kıbrıs’ın Fethi
(1571),
·
İnebahtı Deniz
Savaşı (1571),
·
Tunus'un Fethi
(1574),
·
Fas'ta Osmanlı
hâkimiyetinin kurulması (1578)
·
Ferhat Paşa
Antlaşması (1590)
GÜCÜNÜN ZİRVESİNDE
OSMANLI
Kanuni Sultan Süleyman
(1520-1566)
·
Yavuz Sultan
Selim’in tek oğlu I.Süleyman taht kavgası yaşamadan padişah olmuştur. 10.
Osmanlı padişahı olan Kanuni Sultan Süleyman, Osmanlı Devleti’nde en uzun süre
tahtta kalan padişahtır. (46 yıl)
·
Avrupa’da; “Muhteşem”
olarak isimlendirilen, I. Süleyman için adalet alanında taviz vermeyen ve devletle
toplum yapısına dair kanunları uygulamaya koyan anlamında "Kanuni" ”
unvanı kullanılmıştır.
Belgrad’dan Haçova’ya
Osmanlı Zaferleri
·
Kanuni’nin tahta
çıktığı dönemde Avrupa’da çok önemli gelişmeler yaşanmaktaydı. Almanya’da
Martin Luther çalışmaları sonucunda Avrupa’da yeni bir mezhep olarak ortaya
çıkan Protestanlık, toplumu ve idarecileri sarsmaya başladı.1521’de Hristiyan
dünyasının iki büyük hükümdarı Şarlken ile I. Fransuva arasında başlayan savaş
ile Avrupa iki cepheye ayrıldı. Avrupa’daki bu siyasi durum, Osmanlı Devleti’ne
Avrupa ile doğrudan ilgilenme ve kendisine karşı oluşabilecek bir Haçlı
birliğinin parçalanmasına imkân sağladı.
·
Fatihten sonra
duran Balkan fetihleri Kanuni’nin ilk seferi sonunda Belgrat alınmasıyla yeniden
başladı.
·
Kanuni, ikinci
hedefi olan Rodos’u da 1522’de fethetti.
Mohaç Meydan Muharebesi
(1526)
·
Macar ordusu
üzerine Türk topçusunun mermiler yağdırmasıyla iki saat gibi kısa bir sürede
galibiyet sağlandı. Macaristan da Osmanlılara bağlı bir krallık kuruldu. Avrupa'da
Osmanlı etkisi arttı. Mohaç Savaşı’ndan sonra Osmanlı ordusu Budin’e yürüyerek
şehre girdi. Osmanlı hâkimiyetini kabul eden Zapolya’yı Macar kralı olarak
tanıdı.
I. Viyana Kuşatması
(1529)
·
Viyana, şehri kuşatmaya
alınmış fakat Kışın yaklaşması, büyük topların getirilmemesi nedeni ile kuşatma
kaldırıldı.
İstanbul Anlaşması
(1533)
·
Bu Anlaşma ile
Avusturya Arşüdük'ü Osmanlı sadrazamına denk sayılmıştır. Bu anlaşma Avusturya
ile yapılan ilk antlaşma olmuştur. Avusturya Arşidüklüğü, bu antlaşmayla
Osmanlı Devletinin siyasi üstünlüğünü kabul etmiştir.
Zigetvar Seferi (1566)
·
Avusturya’nın;
Osmanlı idaresindeki Macar topraklarına saldırılara devam etmesi ve
Avusturya'nın vergilerini ödememesi üzerine Zigetvar Seferi’ne çıkılmıştır. Bu
sefer Kanuninin son seferi olup, Zigetvar Kalesi alınmış ve Kanuni bu sefer
sırasında vefat etmiştir. Ordunun moralinin bozulmaması için vefatı askerden
gizlenmiş ve ertesi gün Zigetvar fethedilmiştir.
·
Haçova Meydan Savaşı (1596) :
Kanuni’nin ölümünden sonra Avusturya
ile antlaşma yapılmış olsa da III. Murat devrinde mücadeleler yeniden
başlamıştır.
III. Murat
döneminde Haçova’da Avusturya’ya karşı önemli bir başarı elde edildi.
Not: Sultan III. Mehmet Dönemi’nde alınamayan Eğri
Kalesi alındı.
Kanunî döneminde Osmanlı-Safevi
İlişkileri(1533-1555)
·
İran üzerine üç sefer
yapıldı.
Irakeyn
Seferi (1534-1535): Tebriz ve Bağdat
alınmıştır. Basra-Bağdat-Halep ticaret yolunun denetimi Osmanlıların kontrolüne
girmiştir.
İran
(Tebriz) Seferi (1548)
Nahçıvan
Seferi (1553) Bu sefer sonunda ilk
Osmanlı-Safevi antlaşması olan Amasya Antlaşması 1555’te imzalanmıştır.
Osmanlı Devleti'nin
Kapitülasyon Siyaseti
·
Kapitülasyon;
Hristiyan devletlere dostluk ve sadakat sözü vermeleri şartıyla Osmanlı
Devleti’nde ticari faaliyetlerini gerçekleştirmek amacıyla verilen
imtiyazlardır.
·
Avrupa ile ticari
ilişkilerini artırmak ve Avrupa Hristiyan birliği bozmak amacıyla Kanuni
döneminde Fransa’ya kapitülasyonlar verildi. Aht-i Atika" veya İmtiyaz-ı
Mahsusa ya da kapitülasyon olarak adlandırılır. Fransa’ya verilen ve 17
maddeden oluşan kapitülasyonların devamı için sonraki padişahların imzalanması
şartı getirilmiştir.
Not: Kapitülasyonlar sonucu; Osmanlı gümrük
gelirleri artmıştır. Fransa Avrupa birliğinden koparılmıştır. Akdeniz ticareti
canlanmıştır.
Not: Devletinin çöküş döneminde Osmanlıların
sanayileşmemiş olması nedeniyle Kapitülasyonlar zararlı olmuştur.
Önemli: Osmanlı Devleti’nin kapitülasyon siyaseti
iki döneme ayrılmıştır. Birinci dönem, 1352’de Ceneviz Cumhuriyeti’ne
tanınan ilk kapitülasyonlardır. 170 yıllık bir dönemi kapsamaktadır. Birinci
dönemde Osmanlıların Avrupa’yla olan ticaretinin büyük bölümünü Cenevizliler ve
Venedikliler yapmaktadır. İkinci dönemi, Mısır’ın fethiyle başlamıştır.
Suriye ve Mısır’ın fethiyle kapitülasyonların değeri çok artmıştır. İngiltere’ye
1580’de kapitülasyonlar tanınmıştır. Hollandalılara ise 1612’de ticari
imtiyazlar verilmiştir.
OSMANLI’NIN GÜCÜ VE
STRATEJİK RAKİPLERİ
·
İtalya merkezli Venedikliler
ve Cenevizliler 16. Yüzyılda denizlerde Osmanlı Devletinin iki stratejik
rakibiydi. Venedikliler gücünü Akdeniz ticaretinden, Cenevizliler ise Karadeniz
ticaretinden sağlamıştır. Osmanlı Devletinden ticari ayrıcalıklar alan bu iki
devlet İstanbul’un Fethi’nden Osmanlılarla anlaşmak zorunda kalmıştır.
·
Osmanlı Devleti 16
yy. başlarında, Şarlken’in başında bulunduğu Habsburg İmparatorluğu ile
mücadele etmiştir. Fransa, İngiltere ve Hollanda gibi milli devletlere
Hristiyan Birliğini bozmak için kapitülasyonlar vermiştir.
·
Osmanlılar, 16.
Yüzyılda Akdeniz hâkimiyeti için İspanya ile Hint Okyanusunda ise
Portekizlilerle mücadele etmiştir
Osmanlı Devleti’nin Dış
Politikası
·
15. ve 16.
yüzyıllarda dünya gücü olan Osmanlılar, uyguladığı uzun vadeli stratejiyle
Avrupa siyasetini ve ekonomisini belirleyen başlıca devletlerden biri hâline
gelmiştir. Osmanlılar, Hristiyan birliğini parçalanmak için Roma Katolik
Kilisesi’ne karşı Ortodoksluğu ve Protestanlığı himaye etti.
·
Kutsal Roma
İmparatorluğu’na karşı Fransa, İngiltere ve Hollanda gibi millî monarşileri desteklemiş
ve bu devletlere kapitülasyonlar vermiştir.
·
1492’de
İspanya’daki Beni Ahmer Devleti yıkılmasından sonra, II. Beyazıt’ın emriyle
İspanya’da Hristiyanların baskısına ve zulmüne maruz kalan Yahudiler ve
Müslüman Araplar, Kemal Reis Komutasındaki Osmanlı donanması tarafından
kurtarılmıştır. Müslümanlar Araplar, Kuzey Afrika’ya, Yahudiler de İstanbul’a ve
Selanik’e nakledildi.
·
Oruç ve Hızır
(Barbaros) Reis, Cezayir’de üs kurarak İspanyol istilasına karşı başarılı bir
mücadeleye girişmiştir. Kanuni Dönemi’nde, Barbaros Hayrettin Paşa, Osmanlı
Devletinde Kaptanı Derya görevine getirilmiştir.
KARALARIN VE DENİZLERİN HÂKİMİ
·
Kuruluş
Dönemi’nde Anadolu ve Balkan topraklarını fetheden Osmanlılar, İstanbul’un
Fethi’nden sonra büyük bir kara gücü hâline gelmiş ve Cihanşümul (Uluslararası)
bir devlete dönüşmüştür.
·
Osmanlılar 16.
yy. en geniş sınırlarına ulaşmıştır. Bu dönemde Avrupa’daki tüm Hristiyanları
imparatorluk çatısında birleştirmeyi amaçlayan Şarlken (Habsburg Hanedanı),
Osmanlıların Avrupa’daki ilerleyişini durdurma ve Macaristan yönünde genişleme
politikası izlemiştir.
·
Avrupa’da meydana
gelen Yüzyıl Savaşları’ndan (1337-1453) sonra Fransa’da monarşi güç
kazanmıştır. Fransa’da Avrupa’nın kuvvetli devletlerinden biri olarak Kutsal
Roma-Germen İmparatorluğu’na rakip oldu.
·
İstanbul’un
Fethi’nden sonra Yavuz Sultan Selim tarafından Suriye, Filistin, Mısır ve Hicaz
hakimiyet altında alındı ve Memluk Devletine son verildi.
·
16. yüzyılın
başında İran’da Şah İsmail tarafından kurulan Safevi Devleti, Doğuda
Osmanlılara rakip duruma gelmiştir.
Osmanlılar Akdeniz’de
·
Osmanlılar; 15.
yy. Fatih döneminde Kırım’ın fethiyle Karadeniz’in en güçlü devleti olmuştur.16.
yüzyılda Kanuni Döneminde Preveze deniz savaşında Haçlı donanmasına karşı
alınan zafer sonrasında Akdeniz’in en güçlü devleti olmuştur.
Coğrafi Keşifler’ in
Etkileri
·
15. yüzyılın
ortalarından 16. yüzyılın sonlarına kadar süren Coğrafi Keşiflerle, yeni kara
parçaları keşfedilmiş ve yeni ticaret yolları ortaya çıkmıştır. Coğrafi
Keşifler dünyanın jeopolitik ve ekonomik dengesini değiştirmiş, dünyayı Eski ve
Yeni Dünya (Amerika) olarak ikiye ayırmıştır. Bu dönemde Amerika, Asya, Afrika
ve Uzak Doğu’nun birçok bölgesine keşif yolculukları gerçekleştirmiştir.
Coğrafi Keşifler’ in
Nedenleri
·
Osmanlıların İpek
ve Baharat ticaret yollarını kontrol altına alması nedeniyle Avrupalıların yeni
ticaret yolları arayışına girmesi
·
Avrupalıların
keşfedilen yerlerdeki değerli madenlere sahip olarak Gelirlerini artırmak ve
zenginliğe ulaşma isteği,
·
Avrupalı
kralların (İspanya-Portekiz Kralları) keşif hareketlerini desteklemesi,
·
Pusulanın
kullanılmaya başlanması, Cesur gemicilerin yetişmesi ve Gemicilik
teknolojisinin gelişmesi
·
Avrupalıların
Hristiyanlığı yaymak İstemesi,
Coğrafi Keşifler’ in
Sonuçları
·
Yeni ticaret
yolları bulundu ve ticaret merkezleri değişti. (Akdeniz limanları önemini
kaybetmiş, Atlas okyanusunda bulunan limanlar önem kazanmıştır.
·
Yeni yerler
keşfedildi ve Dünya’daki stratejik dengeler değişti.
·
Amerika’daki
Altın ve gümüş gibi değerli madenlerin Avrupa’ya akmasıyla, Avrupa zenginleşti
ve önemli miktarda sermaye elde etti.
·
Orta Çağ’ın
skolastik düşünce yapısı değişmeye başladı. Kilise eski gücünü kaybetti.
·
Avrupa’da
Rönesans ve Reform hareketlerini başlatan düşünce yapısı ortaya çıktı. Sanayi
Devrimi’ne giden süreç başladı.
·
İspanya, Portekiz
gibi milli devletler sömürge imparatorlukları kurdu. Keşfedilen yeni
kıtalardaki İnka ve Aztek gibi eski medeniyetler tanındı.
·
Coğrafi
Keşifler’le birlikte patates, domates, mısır, fasulye, kakao, vanilya ve tütün
gibi ürünler Amerika kıtasından getirtilmiştir.
·
Avrupa’da refah
ortamını ortaya çıkarmış ve Osmanlı’nın Batı karşısında geri kalmasına neden
olmuştur.
Hint Deniz Seferleri
·
Coğrafi Keşifler
sonrasında özellikle Kızıldeniz, Basra Körfezi ve Hint Okyanusu’nda Osmanlılar
ile Portekizliler askerî bir rekabete girmiştir.
·
Portekiz’in Ümit
Burnu üzerinden Hindistan’a ulaşması İpek ve Baharat ticaret yollarının önemini
azaltmıştır.
·
Osmanlılar,
Kanuni Dönemi’nde dört kez Hint Okyanusuna fetih amacıyla sefer düzenlenmiştir.
Bu seferler Osmanlı Devleti için olumsuz bir takım sonuçlar doğurdu
İlk Hint Deniz seferi Mısır Valisi Hadım Süleyman Paşa komutasında
gerçekleşti. Portekizlerle yapılan savaşta Başarılı olunamadı. (1538)
İkinci sefer Piri Reis komutasında yapıldı. Başarılı
olunamadı. (1538) Bu seferden sonra Piri Reis idam edilmiştir.
Üçüncü sefer; Murat Reis komutasında Portekizlilerle
yapılan mücadelede başarılı olunmadı. (1552)
Dördüncü Hint seferine Seyit Ali Reis komutanlık etmiş ve Portekizlere
karşı başarılı olunamadı.
Akdeniz’de Güçler
Değişiyor
·
Ümit Burnuʼnun keşfedilmesiyle ticaret yollarının değişmesi, Akdeniz
ticaretini ikinci plana düşürmüştür.
·
Venedik, İspanya
ve Papalık ittifakına karşı alınan 1571 İnebahtı mağlubiyetinden sonra Osmanlı
Devleti’nin Akdeniz’deki varlığını tehdit altına girdi.
·
Osmanlılar Akdenizʼde İspanya’ya
karşı İngiltere
ve Hollanda denge unsuru
olarak kullandı.
·
İngiltere ve
Hollanda sahip oldukları deniz güçleri sayesinde 17. Yüzyılda İspanya ve
Portekiz’i çökerterek Akdeniz’e
hâkim olmuştur.
